Groza absurdu

22 października o godzinie 19.00  w sali kina „Włókniarz” w Tomaszowie Mazowieckim odbędzie się spektakl warszawskiego Teatru  Ochoty inspirowany twórczością rosyjskiego pisarza Daniła Charmsa oraz działalnością awangardowej grupy  OBERIU pt. „Starucha” w reżyserii Igora Gorzkowskiego.  Spektakl powstał na bazie powieści napisanej w 1939 roku w Związku Radzieckim.

Igor Gorzkowski reżyserując „Staruchę” sięgnął do twórczości jednego z najbardziej intrygujących ugrupowań artystycznych pierwszej połowy XX wieku. Rekonstruuje teatr oberiutów, wczytując się nie tylko w tekst najdłuższej prozy Charmsa, lecz także w manifest i biografie członków OBERIU. Spod groteskowo-onirycznego sztafażu towarzyszącego pokazowi spektaklu wyziera lęk przed nieuchronnością śmierci i zapowiedź tragicznych losów członków grupy. Reżyser zaprosił do współpracy kostiumografkę Magdalenę Dąbrowską, odpowiedzialnego za scenografię Roberta Pludrę z grupy PG13, a także młodego kompozytora Piotra Tabakiernika, którego akompaniament na żywo nawiązuje do taperskich klimatów początków ery kinematografii. W obsadzie znaleźli się: Wiktoria Gorodeckaja (Teatr Narodowy), Anna Sroka, Bartłomiej Bobrowski (Teatr Narodowy), Adam Ferency (Teatr Dramatyczny), Kamil Pruban (Akademia Teatralna) oraz w roli głównej – Andrzej Mastelarz.

DANIŁ IWANOWICZ CHARMS (1905-1942), właściwe nazwisko JUWACZOW, poeta i dramaturg, uznawany za czołowego przedstawiciela rosyjskiej groteski absurdalnej. Swoją karierę rozpoczął od tworzenia skeczy dla clownów i projektowania cyrkowych afiszów. W 1926 roku trafił do wydawnictwa dla dzieci Samuela Marszaka i tam, wraz z Mikołajem Zabołockim, Aleksandrem Wwiedenskim, Mikołajem Olejnikowem, Konstantym Waginowem i Igorem Bachtieriewem założył awangardową grupę OBERIU. Rozgłos zdobył w roku 1928, gdy w jednym z leningradzkich teatrów wystawiono jego sztukę Elżbieta Bam. Ze względu na ówczesną represyjną politykę kulturalną, poza poezją dziecięcą, za życia Charmsa wydano tylko trzy jego wiersze. Powieść „Starucha” napisał w roku 1939, dwa lata przed aresztowaniem pod zarzutem „odciągania ludności od budowy socjalizmu za sprawą bezsensownych wierszy”. Zmarł z głodu w leningradzkim więzieniu w lutym 1942 roku.

OBERIU (Объединение реального искусства, Zrzeszenie Sztuki Realnej), grupa artystyczna założona w Leningradzie w 1926 roku przez młodych literatów Daniła Charmsa, Mikołaja Zabołockiego, Aleksandra Wwiedenskiego, Mikołaja Olejnikowa, Konstantego Waginowa i Igora Bachtieriewa. Z OBERIU blisko związani byli malarze starszego pokolenia: Kazimierz Malewicz i Paweł Fiłonow, młody dramaturg Eugeniusz Szwarc, a także kompozytor i pianista Dymitr Szostakowicz. Oberiuci w swojej działalności nawiązywali do poetyki futuryzmu, operowali abstrakcyjnym dialogiem i specyficznym czarnym humorem. Uważani są za prekursorów europejskiego teatru absurdu. Grupa debiutowała 24 stycznia 1928 roku spektaklem Trzy lewe godziny, który Danił Charms, ubrany w cylinder, zapowiadał z gzymsu piątego piętra Domu Prasy. W swoim manifeście oberiuci deklarowali, że realne są ich artystyczne wizje, zaś otaczająca ich rzeczywistość to przywidzenie. W 1930 roku grupa została rozwiązana. Jej twórców represjonowano, większość zginęła w więzieniach.