Weltschmerz

Z osobą Artura Fryza połączyła mnie wspólna pasja – poezja. To jej głównie zawdzięczam, że mogę dziś zachować w pamięci wspomnienie naszego literackiego powinowactwa. Byliśmy zaledwie kolegami „po piórze”, znajomymi poetami, których ścieżki przecinały się od czasu do czasu. Złoty Środek Poezji, łódzki ŁDK i „Puls literatury”, zgierska „stachuriada”, Manifestacje Poetyckie w Warszawie, gościnne łamy dwóch antologii zredagowanych przez Artura – to były miejsca naszych spotkań. O Złotym Środku pisałem na stronach „Arterii”: „Tegoroczna, VIII edycja kutnowskiego festiwalu (…) miała chyba najbardziej zwarty i atrakcyjny program na tle trzech poprzednich, w których dane mi było uczestniczyć. A wszystko za sprawą Artura Fryza, niezwykle kompetentnego i pracowitego organizatora tego dziś już niewątpliwie ważnego wydarzenia na mapie polskiej poezji współczesnej. Nie da się przecenić  pracy, jaką corocznie wykonuje Fryz, aby zapewnić swoim gościom i laureatom odbywającego się w ramach festiwalu konkursu na najlepszy debiut poetycki roku uczestnictwo w imprezie o odpowiedniej randze i oprawie”. Dodatkiem do tego tekstu był wywiad, który przeprowadziłem z Arturem. Wtedy, zapytany przeze mnie o tzw. „poetyckie getto” mówił: „Myślę, że w wielu przypadkach dostrzec można pewną „środowiskowość” tych nagród. Jednak, jak już wspomniałem, nie płaczę wcale po stracie ogólnopolskiego, uniwersalnego obiegu literatury i nie cierpię z powodu braku niepodważalnego obiektywizmu werdyktów różnych konkursowych gremiów. Chcę wierzyć, że sporo jest jurorów dobrej woli. A że dziś nie sposób objąć całości zjawisk, to jest przekleństwo, ale i nieodparty urok wielości. Nie boli mnie to, bo wszak nie w nagrodach leży siła literatury. Ostatnio wielkim odkryciem była dla mnie lektura tomiku Olgi Kubińskiej „Zaduszki”. Nie znalazł się wśród dwudziestki nominowanych do Orfeusza, choć z kuluarowych opowieści wiem, że niektórzy z jurorów zwrócili na niego uwagę. Ale ja, jej anonimowy czytelnik, byłem wyjątkowo obdarowany. Przez kilka dni życie smakowało mi inaczej. To jest sens wydawania poetyckich książek. Jeśli taka lektura poetycka mi się zdarza, a zdarza mi się co jakiś czas, mogę mieć werdykty wszystkich szacownych gremiów głębokim poważaniu. Zarazem jednak nawołuję: fundujcie poetom nagrody! Niech i oni, choć przez parę dni pławią się w luksusie i atmosferze sukcesu. Nie żałujmy im tego doświadczenia. Jak są mistrzami pióra, to i z tego jakoś się wywiną, jak nie są – to może zainwestują w naszą gospodarkę”. Taki właśnie był; na swój sposób bezkompromisowy, ale i czuły wobec ludzi, niezwykle dla nich cierpliwy. Karol Maliszewski ujął to znakomicie w posłowiu do „wspólnych miejsc”, tomu Artura z 2007 roku: „Międzyludzkie przestrzenie, nieme światy, którym warto dać głos, oddać samego siebie, zostać kronikarzem poruszeń tajemnicy międzyludzkich związków – Artur Fryz wydaje się być poetą takiej właśnie misji”. Dlaczego, realizując ją tak pięknie przez te wszystkie lata, nagle zabrakło mu cierpliwości i ostatecznie zawładnął nim ów zabójczy weltschmerz, który towarzyszy poetom? Nie mam prawa dociekać. Wiem tylko, że życie takie właśnie jest – pod jego pstrokatym skafandrem kryje się nieopisany smutek.

archeologia słowa

namawiają mnie nieme światy

nocą gdy w dłoniach ściskam

prehistoryczny garnek czoła

gdy uciskam palcami

galilejskie naczynia powiek

bym opowiedział

przestrzeń między płatkami śniegu

między epoką brązu a pustym dzbanem nocy

bez ciebie

między coraz głośniejszą ciszą

a potencjometrem odbiornika

to czego nie ma miedzy ludźmi

którzy nigdy się nie spotkali

którzy spotkali się i minęli

to czego między mną a tobą

nie ma tak bardzo

że aż pragnie

być

mężczyzna wchodzi do wanny

czterdziestoletni mężczyzna wchodzi do wanny

niesie w sobie ciężar nie podjętej decyzji

wie że kiedy wanna napełni się wodą

straci on pozornie na wadze

mężczyzna opiera czoło na dłoni

tymczasem woda mówi

językiem źródła językiem rzymskich placów

przesuwa krople dźwięków

między nieruchomymi palcami ciszy

jej wymowa jest płynna

bez granic i znaczenia

klepie sobą o siebie w sobie zanurzona

mężczyzna stopą przesuwa kurek

wyciąga korek

woda wchodzi w ziemię między szczątkami

włosów myśli wzruszeń

mężczyzna wychodzi

z ziemi

wcielenie

    

        czeczenom

już jestem blisko nieskończonego świata

tego który idzie na zatracenie i który kocham

tak kocham oczywiście łatwą miłością

jak rzeka meandrująca jak stary pijak

umierający na raka płuc który już dopić nie może

butelki piwa postaraj się postaraj się który łakniesz

ulicą ruską lub glinianą iść wzwyż

a tam a tam leżą zaśniedziałe monety

pod wodą pod drapieżną wodą

która stuka do płuc

jak jaczejka

dzięki ci dzięki ci panie za te kobiety

które otwierały przede mną

świat

swoje uda

podnosiłem w ekstazie

wszystkich z ziemią zmielonych

zabitych strzałem w tył głowy

i ginące narody

których nie stać

na czas antenowy

bo jest litania

jest modlitwa

jest liturgia

ciała

które okrywam kocem

i myślę

jesteś ziemia

jestem kretem

przejdę

wykopię rów

dla oddechu

z głosek złożymy trwanie

będzie nam dobrze

zobaczysz

umarłym

jak żywym

ciemne obrzezanie śmigłem

co było doświadczeniem moich długich nocy?

moich długich samotnych nożyc stępionych brzytw ockhama?

dźwięk samolotu to blaszane buczenie tuż pod ciemnością

ludzka obecność w dźwięku w powietrzu bo tak czy siak

choćbym na to nie zwracał uwagi czułem go tam

spocone genitalia pilota tuż pod brzuchem boga

nie byłem sam w swojej ciemności

nie byłem sam jak moi bracia sprzed dwóch wieków i starsi

przecież balony sunęły bezszelestnie

przez noc

zresztą któż by się odważył lecieć nimi w czerni

bez busoli bez steru

polegając na ciepłym powietrzu

trembecki myślał że wystarczy magnes wysunięty na pręcie

by nim sterować

tak pisze rymkiewicz

perpetum mobile duch

ciach ciach

mijały chwile

wysnuwał się kształt spod ostrza

mogłem pójść i wyszorować pod prysznicem

spocone pachwiny

w cielesnym trójkącie

maleńkie nacięcie

boga

wymyć

źrenicę która chce przekazać dalej

swoje piękne kleiste zaślepienie

                                       Artur Fryz (1963-2013)